He iwi k¨¡rangirangi, Yandina, Ng¨¡ Moutere o Solomon, te 17 & 18 o Hanuere 2005
Te Whakar¨¡kai Tohu M¨¡ia o Aotearoa
NBG095 Pouwhakataki Ngakina Bertrand
Te Whakar¨¡kai Tohu M¨¡ia o Aotearoa
GW8126 Pouwhakataki George White
I te Hanuere 2005, ka hua ake t¨¥tahi whana i runga i t¨¥tahi tautohetohe ahumahi ki ¨¥tahi kaimahi porot¨± me ¨¥tahi kaiporot¨¥hi i Yandina i ng¨¡ Moutere o Solomon. I te w¨¡ o te whana, he Pirihimana k¨¥ a Pouwhakataki Bertrand e whakakapi ana i te t¨±ranga o te Pouwhakataki matua. I te 17 o Hanuere (te r¨¡ tuatahi o te whana), ka huri t¨¥tahi r¨p¨± kaimahi porot¨± ki te whakaeke i t¨¥tahi poti pirihimana e herea ana ki te tumu o te w¨¡pu. Ka arataki a Pirihimana Bertrand i ¨¥tahi ¨¡piha tokoiti o te Ope Roera Pirihimana o ng¨¡ Moutere o Solomon (RSIPF) hei pare i te tukinga nei. He tokoiti noa atu t¨na ope i t¨ te ope whakaeke engari, ahakoa te tokomaha o ng¨¡ kaiporot¨¥hi e tukituki atu ana, ka whakawhena tonu atu ia me te mauhere tangata atu an¨ hoki n¨na ka tatari kia tae ¨na taituar¨¡. Ka haere iho a Pouwhakataki White, he pouarom¨¡tai whakakapi i taua w¨¡, r¨¡ua ko t¨¥tahi atu ¨¡piha ki te ¨¡whina, he rehu pepa te karawhiu kia taui atu ai ¨¥tahi kaiporot¨±. Ka motokia, ka whanaia hoki r¨¡ua. I makaia ki roto i te taiwhanga herehere a te pirihimana t¨¥tahi tangata i mauheretia.
Pouwhakataki Ngakina Bertrand
Ka whakatika ¨¥tahi kaiporot¨± pukuriri, t¨na 300 nei, ki te p¨¡horo i te whare pirihimana ki te wewete i te tangata r¨¡. E rua h¨¡ora te roa o te kakari, ka panaia atu te m¨¡pu r¨¡. I te w¨¡ o te kakari, ka torohakitia atu ¨¥tahi w¨¡hine me ¨¥tahi tamariki ki te aro¨¡kapa hei aukati i ng¨¡ pirihimana e whiu rehu pepa ana, e whana matire tukutahi ana r¨¡nei hei whakawaw¨¡ i a r¨¡tau. Te t¨±nga mai o ng¨¡ tamariki nohinohi i te haputa riri, ka t¨©mata ¨¥tahi o ng¨¡ mea t¨¡ne i te muri ki te whakamahi k¨taha hei makamaka k¨hatu ki ng¨¡ pirihimana. He kait¨¡ hoki ¨¥tahi o ng¨¡ k¨hatu, ¨¡, nuku atu i te 100 mita te tawhiti o te rere he kaha rawa n¨ te whiunga atu. Ka whakam¨rearea a Pouwhakataki Bertrand i a ia, ar¨¡ ka t¨± i te haputa hei ¨¡rai i ng¨¡ tamariki, ka karanga atu ki ng¨¡ kaimaka k¨hatu kia whakamutua atu taua mahi. N¨¡ taua mahi kakama ¨¡na, n¨¡ t¨na mana i waenga i te hau k¨¡inga i mutu ai te mahi a ng¨¡ kaimaka k¨hatu. K¨¡ore ng¨¡ ¨¡piha i taua tukinga i whai rawa parahau.
I te rangi i muri mai (te 18 o Hanuere), ¨¡hua 50 t¨¡ngata i whakaeke i ng¨¡ rangaranga pirihimana i mua i t¨¥tahi poti i tae ake kia utaina atu ng¨¡ tupu kopara i hauhaketia i reira. Ka taui atu ¨¥tahi t¨¡ngata, ka waere mai an¨ te papa kia pai ai te maka k¨hatu ki ng¨¡ pirihimana. Ahakoa ka p¨¡ngia te waewae ki te k¨hatu, ka kino hoki te t¨±nga, ka taki atu a Pirihimana Bertrand i t¨¥tahi ope ¨¡piha RSIPF ki te muri o te ope hei whakap¨¡hunu i ng¨¡ kaimaka k¨hatu, hei mauhere hoki i te hunga e tukituki tonu ana ki ng¨¡ rangaranga pirihimana. N¨¡ ¨¥nei mahi ¨¡na i tau an¨ ai te puehu ki raro m¨ te w¨¡ poto. I muri mai ka nuku t¨¥tahi atu ope kaipatu ki te muri o te takanga o te kamupene kopara, ka horo te pekerangi, ka t¨©mata ki te maka k¨hatu ki ng¨¡ kaimahi o roto. Ka huri te ope pirihimana taituar¨¡ ki te t¨± atu ki a r¨¡tau, ¨¡, ka haere a Pirihimana Bertrand m¨¡ runga i te waka pirihimana mai i te whare pirihimana, ka noho hei w¨¡hi huihuinga m¨ ng¨¡ mauhere me te hunga taot¨±. Ka tukitukia tonutia atu te waka r¨¡, ka ¨¡tete te tini o te iwi ki te pirihimana. Nuku atu i te 400 t¨¡ngata e whakaeke ana i ng¨¡ t¨±ranga pirihimana in¨¡ianei. Ka hoki a Pirihimana Bertrand ki te whare pirihimana, ¨¡, ahakoa te m¨rearea m¨na, ka puta ia ki te kauhanga o te riri whakanuku ai i t¨¥tahi huinga tamariki e noho p¨¡tata mai ana. K¨¡tahi ka oti i a ia ¨¥tahi rawa parahau te kohikohi, ka arataki ai i t¨¥tahi t¨©ma RSIPF ki tua hei whakawaw¨¡ i te hunga whakaeke.
Pouwhakataki George White
I te 19 o Hanuere, ka whakaritea t¨¥tahi r¨¡rangi ingoa kaihara e taea ana te tautuhi, ¨¡, ka mauheretia r¨¡tau, me te aha ka hoki an¨ ¨¥tahi kaipatu 150 ki te whare pirihimana ¨¡tete ai. I muri mai o te taut¨¥tete roa rawa me ¨¥tahi whakawhitiwhiti k¨rero, ka whakahauraro ¨¥tahi o r¨¡tau ki ng¨¡ pirihimana. Eke noa te t¨muatanga o te ahiahi, kua piki te tatau o ng¨¡ mauherenga ki te 57. Ka ea te unuhanga o aua mauhere i Yandina, ¨¡, i muri iho ka pau te r¨¡ i ng¨¡ pirihimana i roto i te hapori r¨¡, e k¨rerorero ana ki ng¨¡ t¨¡ngata, e ngana ana ki te whakatau i te puehu, kia taea te whakahaumaru i a r¨¡tau an¨, i ng¨¡ mema hau k¨¡inga o te RSIPF, i ng¨¡ kaimahi hoki i ngana r¨¡ ki te whakauta i te poti.
I te roanga ake o ¨¥nei tukinga, ka whakaaturia e Pouwhakataki White r¨¡ua ko Pirihimana Bertrand te m¨¡ia whakahirahira me ng¨¡ p¨±kenga rangatira hoki i mua i te aroaro o te mano tini kaiwhana mau k¨taha, mau k¨hatu. Ka rurukutia ng¨¡ p¨¡ waonga, ka aratakina e r¨¡ua he k¨kiri tukutahi o ¨¥tahi kamahi RSIPF kore wheako ki ng¨¡ kaiwhana hei whakawaw¨¡ i a r¨¡tau. N¨¡ t¨¡ r¨¡ua haut¨±, n¨¡ te manawanui me te manawaroa hoki ¨ r¨¡ua i ng¨¡ r¨¡ o te whana i whakatauria rawatia ai ng¨¡ whana, ¨¡, ko t¨na 60 kaihara i mauheretia. I oti ng¨¡ hinonga pirihimana nei i runga i te tokoiti o ng¨¡ kaimahi, te torutoru noa o ng¨¡ rauemi, te korenga o te t¨¡nga manawa, ¨¡, i runga hoki i ng¨¡ t¨±¨¡hua o te wehi t¨¥r¨¡ ka mate te tangata.
I t¨± rangatira ai ¨¥nei ¨¡piha Pirihimana o Aotearoa n¨¡ te nui o te mahi hautoa i roto i t¨¥nei w¨¡ m¨rearea rawa.