He tangata mau t¨±para whai kariri ¨¡, he wh¨¡nau kei te pari o te mate, ?taki, 27 o Mei 1951
Pouwhakataki William Shore Hughes
Te M¨¥tara K¨ura Tohu M¨¡ia o te Whakaihuwaka
Pouwhakataki William Shore Hughes No. 2699
I whakawhiwhia i te huringa ¨¡-tau e 70 o t¨na matenga, 2021
Ahakoa k¨©hai a Pouwhakataki William Hughes i whakawhiwhia ki te Tohu M¨¡ia Roera kua whakatautia e m¨¡tou me whakawhiwhi ka tika. Ar¨¡ pea ¨¥tahi taup¨¡ i kore ai ia i whakawhiwhia ki Te R¨©peka o H¨ri. K¨©hai hoki i tukua e Ng¨¡ Pirihimana o Aotearoa ¨¥tahi tohu m¨¡ia i ng¨¡ tau 1951,1952 r¨¡nei. Me te aha, i mate r¨¡ te Whakaihuwaka n¨na e mahi tonu ana, ka mutu, i t¨¡mia hoki Ng¨¡ Pirihimana o Aotearoa e te taikaha o te Porot¨± a ng¨¡ Kaimahi Tahamoana.
Tokorua anake ng¨¡ pirihimana o te teihana Pirihimana o ?taki i 1951, ¨¡, e noho ana te wh¨¡nau Hughes i te whare t¨± tata ki te Teihana i te tiriti o Iti. I te R¨¡tapu, te 27 o Mei, i te mahi takitahi a Pouwhakataki Hughes. He mea tono a Pirihimana Mick Hobbs ki Te Whanganui ¨¡-Tara ki reira mahi ai i te Porot¨±.
I te mau p¨± te kaihara, he nui hoki ng¨¡ kariri i a ia, 12 te rahi. I te whakatuma ki t¨¥tahi wh¨¡nau, ¨¡, he maha hoki ana pupuhitanga ki a r¨¡tou. Ko te m¨¡m¨¡, ko Mary Wehipeihana Te Hiwi (41) te hoa wahine o te kaihara. Heoi an¨ ko t¨¡ te kaihara he whakaipo k¨¥ i tana tam¨¡hine, i a Victoria, 16 t¨na pakeke. I uia e Mary tana tam¨¡hine pakeke a Pearl France (22) kia haria a Victoria ki Te Whanganui ¨¡-Tara ki reira haumaru ai. N¨¡ kon¨¡ hoki a Pearl i tae atu ai ki te p¨¥n¨¡. Tokorua ng¨¡ hoa taiohi e toro ana i te k¨¡inga, ko Leonie Raika (15) r¨¡ua ko Kare Gilbert (11). N¨¡ te kaha mataku m¨ r¨¡tou ka haere a Mary r¨¡ua ko Pearl ki t¨¥tahi kiritata ka waeahia te pirihimana. I tae atu a Pouwhakataki Hughes i te 14:00 o ng¨¡ haora, engari kore rawa i kitea te kaihara.
I hoki r¨¡tou katoa ki te whare, ¨¡, ka whakarite tonu a Victoria i a ia m¨ te haerenga. I kuhu atu a Pouwhakataki Hughes kia m¨hio r¨¡ ia i ahatia me te tuhi an¨ i ¨¡ r¨¡tou k¨rero. Mea rawa ake ka pah¨± te p¨¡t¨± n¨¡ te panganga a te p¨±. Ka turapa tonu atu a Pouwhakataki, ¨¡, te t¨±nga i te ara o te kuaha, ka anga tana p¨± ki te kaihara ka pupuhi. Ka pupuhi an¨ te kaihara ka p¨¡ ki te kikopuku o Pouwhakataki Hughes, ehara, ka rere ki tua o t¨¥tahi t¨±ru. Ka tere tonu te ¨¡rainga o te kuaha e Mary r¨¡ua ko Pearl. Ko Victoria r¨¡tou ko Leonie ko Kare ka rere t¨±pou ki raro i t¨¥tahi moenga. K¨¡ore a Pouwhakataki Hughes i ¨¡hei te pupuhi i tana p¨±, ¨¡, ka panaia atu ki a Pearl i te w¨¡ e t¨ia ana te moenga ki te kuaha e ng¨¡ tamariki hei aukati i ng¨¡ puhipuhitanga e p¨±hia ana ki reira. Ka haere te kaihaere ki te matapihi, ka w¨¡hia te karaehe ki te m¨¡ngai o tana p¨±. Ka t¨± ake a Pouwhakataki Hughes ka naomia te m¨¡ngai me te t¨¡kirikiri kia maunu mai te p¨± i te kaihara. Ka p¨±hia an¨ te p¨±, ¨¡, ka hinga ki raro a Pouwhakataki Hughes. Ka tarapeke a Mary i te matapihi me te p¨± ka ngana ki te whakap¨rearea i te kaihara. Ka p¨±hia ia ki te tuar¨¡ mate tonu atu. K¨¡tahi ia ka kapo i te p¨± a Pouwhakataki Hughes. Kua pau k¨¥ ng¨¡ kariri. Ka kite a Leonie he pito ora ka oma atu i te whare.
Ka t¨±raki te kaihara i t¨¥tahi p¨¡t¨±, tata ana ki Pouwhakataki Hughes, ¨¡, ka tahuri ki te patu i t¨na m¨¡hunga ki t¨¥tahi t¨©kera rino. Kua taot¨± k¨¥ a Pouwhakataki Hughes, kua p¨±hia t¨na kikopuku, t¨na uma me t¨na pokowhiwhi. Ka mutu kapi katoa t¨na tinana i te h¨ta p¨±. Hui katoa ¨na t¨±nga t¨¥r¨¡ e mate p¨± i t¨¥tahi. Ka naomia t¨¥tahi hama e Pearl ka ngana ki te aukati i te patunga tonutanga o Pouwhakataki Hughes e te kaihara. Ka p¨±hia ia ki t¨na kanohi ka mate ia. Ka kuhu te kaihara i te r¨±ma ka whakahautia a Victoria kia puta ki waho ki te nehu i t¨na m¨¡m¨¡. Ka taki haere r¨¡ua tahi, ¨¡, ka whakatau a Kare me puta ia m¨¡ te k¨hao i te p¨¡t¨±. Ka kitea ia e te kaihara ka anga i tana p¨± ki a ia. Ka pana atu a Victoria i te m¨¡ngai o te p¨±. K¨¡tahi te kaihara ka anga i tana p¨± ki a Victoria ka p¨±hia iho ia ki t¨na kak¨© me t¨na pokowhiwhi, ka mate ia.
Ka hurihia te p¨± ka pupuhi i a ia an¨ ki te uma. Kua oti k¨¥ a Pouwhakataki Hughes r¨¡tou ko Mary, ko Pearl ko Victoria te patu e ia. He m¨¡ia katoa ¨na patunga i taua r¨¡ wetiweti. I puta ki te ora a Leonie r¨¡ua ko Kare, ¨¡, n¨¡ r¨¡ua i taki mai ng¨¡ k¨rero whakarihariha.
I te t¨±nga ki te mura o te ahi, ka puea ake te tuakiri t¨±turu o te tangata, ka kitea e te ao.
I eke panuku te m¨¡ia o William ki t¨¡ ng¨¡ ritenga tiketike o Ng¨¡ Pirihimana o Aotearoa. Ahakoa kua aua atu te w¨¡, me whakatairanga tonu i ¨¥nei m¨¡iatanga, kia kaua hoki e warewaretia.